W obliczu rosnących zagrożeń zdrowotnych i zmian klimatycznych bardziej widoczna staje się potrzeba podejścia łączącego zdrowie ludzi, zwierząt i środowiska. Wzrost temperatury, zmiany wilgotności oraz zanieczyszczenia wpływają nie tylko na naszą planetę, ale również na zdrowie publiczne. W odpowiedzi na te wyzwania powstało podejście One Health. Integruje ono różne sektory zdrowia, mając na celu skuteczną prewencję chorób i poprawę jakości życia. W Polsce Program ten zyskuje na znaczeniu, a jego inicjatywy mają realny wpływ na zdrowie ludzi i zwierząt oraz ochronę środowiska.
Czym jest Program One Health?
Program One Health to globalne podejście, które łączy zdrowie ludzi, zwierząt i środowiska, uznając, że te trzy obszary są ze sobą ściśle powiązane. Ma on na celu skuteczną prewencję chorób, przenoszących się między zwierzętami a ludźmi, poprawę ogólnego stanu zdrowia oraz ochronę środowiska. Zmiany klimatyczne, zanieczyszczenie powietrza, a także intensywna eksploatacja środowiska to czynniki, które zwiększają ryzyko pojawienia się nowych chorób i zagrożeń zdrowotnych. Dlatego koncepcja One Health stawia na integrację działań w różnych dziedzinach, co pozwala na bardziej kompleksowe zarządzanie zdrowiem publicznym.
Rozwój programu One Health jest odpowiedzią na rosnące zagrożenia zdrowotne, takie jak epidemie chorób, czy wzrost liczby alergii. Celem jest nie tylko monitorowanie i kontrolowanie ich, ale także dbanie o środowisko, które stanowi podstawę zdrowia ludzi i zwierząt.
Priorytety FAO
Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) zaproponowała sześć priorytetowych obszarów działania w ramach Programu One Health. Mają one na celu wzmocnienie zdrowia ludzi, zwierząt, roślin i środowiska. Są to:
- Zwiększanie zdolności „Jednego zdrowia”: Wzmocnienie systemów opieki zdrowotnej przez promowanie różnorodności biologicznej, zdrowia środowiskowego, bezpieczeństwa żywności oraz zrównoważonego rozwoju systemów rolno-spożywczych.
- Zmniejszanie ryzyka epidemii i pandemii chorób odzwierzęcych: Zwiększenie gotowości na pojawiające się i powracające choroby odzwierzęce. Mogą one stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt.
- Kontrolowanie i eliminowanie chorób odzwierzęcych: Eliminowanie chorób tropikalnych, wektorowych oraz opornych na leki. W głównej mierze tych, które mogą rozprzestrzeniać się pomiędzy zwierzętami i ludźmi.
- Wzmocnienie oceny i zarządzania zagrożeniami dla bezpieczeństwa żywności: Zwiększenie gotowości na kryzysy związane z bezpieczeństwem żywności. W tym na zdarzenia zdrowotne w łańcuchu pokarmowym, które mogą dotyczyć ludzi, zwierząt, roślin i środowiska.
- Ograniczenie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe (AMR): Redukcja ryzyka oporności na antybiotyki i inne środki przeciwdrobnoustrojowe w sektorze żywności i rolnictwa.
- Włączenie środowiska w ramach „Jednego zdrowia”: Promowanie zrównoważonego rozwoju środowiska. Dodatkowo zachowanie różnorodności biologicznej oraz zapobieganie dalszej degradacji ekosystemów, co jest niezbędne do utrzymania zdrowia ludzi, zwierząt, roślin i środowiska.
Te priorytety podkreślają holistyczne podejście do zdrowia, w którym kluczowe jest połączenie działań na rzecz ludzi, zwierząt, roślin i ochrony środowiska. Tylko w ten sposób można skutecznie reagować na zagrożenia zdrowotne wynikające z przemian w ekosystemach, zmian klimatycznych czy rozwoju technologii.
Wyzwania związane z One Health: zmiany klimatyczne i choroby zoonotyczne
Zmiany klimatyczne mają ogromny wpływ na zdrowie całego ekosystemu. Podnosząca się temperatura, zmieniające się wzorce opadów, susze, oraz ekstremalne zjawiska pogodowe takie jak huragany czy powodzie, zmieniają warunki życia zarówno ludzi, jak i zwierząt. Zmiany klimatyczne prowadzą do migracji zwierząt i przeniesienia ich naturalnych siedlisk, co w konsekwencji zwiększa ryzyko rozprzestrzeniania się chorób.
Zanieczyszczenie powietrza i wód, a także nadmierna eksploatacja zasobów naturalnych prowadzą do degeneracji środowiska. Roślinność, woda, gleba i fauna odgrywają kluczową rolę w ekosystemie zdrowia. Ich niszczenie stwarza zagrożenie, zarówno w postaci chorób zakaźnych, jak i problemów alergicznych.
Choroby zoonotyczne a zmiany klimatyczne
Zmiany klimatyczne mają również bezpośredni wpływ na rozwój chorób przenoszonych między zwierzętami a ludźmi (tzw. choroby zoonotyczne). Wzrost temperatury może przyspieszać cykl życia patogenów, takich jak bakterie czy pasożyty. To z kolei prowadzi do szybszego rozprzestrzeniania się chorób. Wzrost liczby chorób odzwierzęcych, takich jak wścieklizna, wirus Ebola czy Zika, jest również związany z migracją zwierząt. Ma on też związek z intensywnym rozwojem hodowli oraz wzrostem liczby kontaktów człowieka z dziką fauną, co sprzyja przekazywaniu patogenów.
One Health a alergeny roztoczy?
Roztocze zamieszkujące pośród kurzu domowego, są jednymi z głównych sprawców alergii u ludzi. Mogą one powodować objawy takie jak katar, kaszel, świszczący oddech, a także nasilać choroby takie jak astma czy egzema. Często są również odpowiedzialne za pogorszenie stanu zdrowia u osób wrażliwych na alergeny. Dzieci i osoby starsze, a także osoby z osłabionym układem odpornościowym, są szczególnie narażone na ich wpływ.
Chociaż alergie wywołane przez roztocze to przede wszystkim problem zdrowia ludzi, nie można zapominać o ich wpływie na zdrowie zwierząt. Najczęściej dotykają psów czy kotów. Zwierzęta tak jak i ludzie mogą wykazywać objawy alergiczne, takie jak świąd, wypryski skórne, a także problemy z układem oddechowym.
Związek między zmianami środowiskowymi, zdrowiem zwierząt a roztoczami
Zmiany klimatyczne mają istotny wpływ na obecność roztoczy w naszym otoczeniu. Wzrost temperatury i wilgotności sprzyja ich rozmnażaniu się. Taka sytuacja zwiększa ryzyko wystąpienia alergii u osób, które narażone są na kontakt z tymi pajęczakami. Dodatkowo, zanieczyszczenie powietrza, które jest również wynikiem działalności człowieka, może zaostrzyć objawy alergiczne, zarówno u ludzi, jak i u zwierząt.
Środowisko domowe, w którym przebywają zwierzęta i ludzie, jest także miejscem, gdzie roztocze znajdują idealne warunki do rozwoju. W szczególności, domy z dywanami, legowiskami, meblami tapicerowanymi oraz dużą ilością tkanin to otoczenie sprzyjające rozmnażaniu się tych pajęczaków. Z tego względu utrzymanie odpowiednich warunków higienicznych w domu jest kluczowe dla zdrowia wszystkich domowników.
W ramach One Health możliwe jest wdrażanie skutecznych programów edukacyjnych dla właścicieli zwierząt. Warto pamiętać o zadbaniu o środowisko, w którym żyją nasi pupile. Rozsądne podejście do zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska pozwala na zrozumienie, jak zmiany klimatyczne, urbanizacja czy nieodpowiednia higiena wpływają na nas wszystkich. Istotne jest, by poszerzać wiedzę na ten temat i przeciwdziałać tym zagrożeniom już z poziomu własnego domu.
Podsumowanie
Podejście One Health oferuje kompleksowe rozwiązania dla wyzwań związanych ze zmianami klimatycznymi i chorobami zoonotycznymi. To integracja działań w trzech obszarach – zdrowia ludzi, zdrowia zwierząt oraz ochrony środowiska. Takie podejście pozwala na skuteczniejsze monitorowanie i kontrolowanie chorób oraz szybsze reagowanie na kryzysowe sytuacje zdrowotne.
Program jest kluczowy w walce z globalnymi zagrożeniami zdrowotnymi, które łączy zdrowie ludzi, zwierząt i środowiska. Również w Polsce, dzięki zintegrowanym działaniom w tych trzech obszarach, możliwe jest skuteczne monitorowanie, zapobieganie i reagowanie na choroby zoonotyczne oraz zmiany środowiskowe. Współpraca międzynarodowa, działania na rzecz ochrony środowiska i edukacja społeczeństwa to kluczowe elementy tego podejścia, które stawiają zdrowie i dobrostan na pierwszym miejscu. Podejście One Health to nie tylko rozwiązanie na zmieniające się zagrożenia zdrowotne, ale także inwestycja w przyszłość zdrowych ekosystemów.
